آموزش و یادگیری از طریق ویدیوهای آموزشی همیشه به عنوان روشی کارآمد و مفید در نظر گرفته می‌شد؛ اما پاندمی کرونا و محدودیت‌های ایجاد شده برای برگزاری کلاس‌های حضوری، باعث رونق و گسترش بیشتر این نوع ویدیوهای آموزشی شد. در حال حاضر، تقریبا در هر حوزه‌ای می‌توانید ویدیوهای آموزشی مختلفی پیدا کنید و بسیاری از شرکت‌ها و کارآفرین‌ها برای آموزش و رشد کسب و کار خود اقدام به ساخت ویدئو و تولید محتوای آموزشی میکنند.
تحقیقات نشان می‌دهد که وقتی افراد به دنبال جواب پرسش‌هایشان می‌گردند معمولا تماشای یک ویدیو را به سایر انواع محتوا ترجیح می‌دهند. در حقیقت؛ بر اساس آمار و تحقیقات انجام شده؛
- 83% از افراد برای آموزش و یادگیری، تماشای ویدیو را به محتوای متنی یا صوتی ترجیح می‌دهند.
- بیش از نیمی از فروشندگان آنلاین برای تسریع فرآیند فروش و راهنمایی مشتریان از ویدیوی آموزشی استفاده میکنند.
- از هر 3 کارمند، 2 نفر اذعان کرده‌اند که وقتی آموزش و دستورالعمل‌ها را به صورت ویدیو یاد بگیرند وظایفشان را بهتر انجام می‌دهند.
اما ویدیوی آموزشی نیز مثل هر نوع محتوای دیگری قواعد و قوانین خاص خود را دارد و برای موفقیت در این حوزه لازم است با این قوانین آشنایی کافی داشته باشید. در این مطلب قصد داریم مهم‌ترین قواعد ساخت ویدئو آموزشی را معرفی کنیم و در مورد نکات مهم تولید ویدئو با شما صحبت کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
ویدیوی آموزشی به چه نوع ویدیویی گفته می‌شود؟
قبل از هرچیز بهتر است مفهوم تولید محتوای ویدیویی آموزشی را با هم مرور کنیم. به هر نوع ویدیویی که در آن نحوه انجام یک فرآیند، مفاهیم یک موضوع و دانش خاصی آموزش داده شود یا فردی را در حال انجام یک کار و توضیح مراحل نشان دهد ویدیوی آموزشی گفته می‌شود.
تولید ویدیوهای آموزشی همیشه پرطرفدار و محبوب بوده است اما در دو سال گذشته به دلیل محدودیت‌های ناشی از پاندمی کرونا، بحث تولید محتوای ویدیویی آموزشی در حوزه آموزش و پرورش اهمیت بیشتری پیدا کرد. با توجه به قرنطینه و تعطیل شدن کلاس‌های حضوری، بسیاری از معلمان و اساتید دانشگاه برای آموزش دروس مجبور شدند به سمت تولید محتوای آموزشی روی بیاورند.
البته نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که ویدیوی آموزشی به ویدیوهای تدریس که معلمان و اساتید برای دانشجویان تهیه میکنند محدود نمی‌شود و هرکسی میتواند در حوزه فعالیت خود یک ویدیوی آموزشی بسازد.
انواع ویدیوی آموزشی
ویدیوی آموزشی با اهداف و موضوعات مختلف میتواند ساخته شود. هرچند اغلب همه انواع این ویدیوها را به نام ویدیوی آموزشی می‌شناسیم اما با توجه به نوع و هدف می‌توان ویدیوهای آموزشی را به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
میکرو ویدیو (Microvideo): ویدیوهای آموزشی بسیار کوتاه که تمرکزشان بر آموزش یک موضوع جزئی و خاص است.
ویدیوهای آموزشی گام به گام (Tutorial video): ویدیوهایی که یک موضوع یا فرآیند را به صورت مرحله به مرحله آموزش می‌دهد و معمولا فردی به صورت عملی آن فرآیند را جلوی دوربین انجام می‌دهد. بسیاری از کسب و کارها برای ساخت تبلیغات ویدیویی معرفی محصول از این نوع ویدیوها استفاده میکنند.
ویدیوهای سخنرانی: ضبط یک سخنرانی مهم یا ارائه نیز میتواند در زمره محتوای آموزشی قرار بگیرد؛ چرا که افراد می‌توانند با مراجعه و مرور آن، مطالب جدیدی یاد بگیرند. این نوع ویدیوها معمولا طولانی‌تر از ویدیوهای tutorial هستند و مخاطبان خاص‌تری دارند.
ویدیوهای صفحه نمایش (screencast): این نوع ویدیو روشی سریع و آسان برای آموزش است و همانطور که از اسمش مشخص است عمدتا بر به اشتراک گذاری صفحه نمایش و اسکرین تمرکز دارد. به عنوان مثال، اگر قصد آموزش نحوه کار با یک نرم افزار را دارید به راحتی می‌توانید با ضبط صفحه نمایش خود، مراحل کار با نرم افزار را به صورت مرحله به مرحله و عملی به مخاطبان آموزش دهید.
همانطور که دیدید ویدیوهای آموزشی ممکن است عناوین و دسته‌بندی‌های مختلفی داشته باشند، اما معمولا هدف تمام آن‌ها یک چیز است: آموزش! اگرچه این ویدیوها هم نباید خسته کننده و یکنواخت باشند، اما تمرکز اصلی بر آموزش قرار دارد و فرآیندی مستقیم و ساده‌تر نسبت به سایر ویدیوها خواهند داشت.
قواعد ساخت ویدیوی آموزشی موفق چیست؟
ویدیوی آموزشی هم نوعی تدریس است و درست مثل آموزش حضوری و سنتی، در این نوع ویدیوها نیز لازم است نکات مهمی در نظر گرفته شود. برخی از این موارد عبارتند از:
مخاطب را درگیر کنید
یک ویدیوی آموزشی موفق باید درگیرکننده باشد و مخاطب را به تعامل و گوش دادن فعالانه ترغیب کند. روش‌های زیادی برای جذاب کردن ویدئوهای آموزشی وجود دارد؛ اما بهترین روش نحوه تعامل و حضور شما در ویدیو است. اگر با لحنی سرد، بی‌روح و کسلکننده صحبت کنید مطمئنا مخاطبان به زودی از تماشای ویدیوی شما خسته میشوند و تمایلی به دیدن ادامه ویدیو نخواهند داشت.
درست مثل کلاس حضوری، در ویدیوهای آموزشی نیز اشتیاق، علاقه و انرژی شما باید کاملا احساس شود. فراموش نکنید که انرژی شما میتواند تاثیر زیادی در علاقمندی دانش آموزان و مخاطبان به یادگیری و ادامه آموزش داشته باشد.
در این رابطه بخوانید: برای جذب مخاطب در ابتدای ویدیو چقدر زمان داریم؟
مدت زمان مناسبی برای ویدیو انتخاب کنید
یک قاعده کلی برای موفقیت ویدیوهای آموزشی این است: ویدیو هرچه کوتاه‌تر بهتر! اگرچه این قاعده می‌توان دید خوبی به کلیت ساخت محتوای ویدیویی به شما بدهد؛ اما اگر بخواهیم دقیق‌تر صحبت کنیم چیزی که بیشتر اهمیت دارد تناسب طول و مدت زمان ویدیو با محتوایی است که قرار است آموزش دهید.
به طور معمول، طول و مدت زمان ویدیوی آموزشی با توجه به موضوع میتواند بین دو الی بیست دقیقه باشد. البته توجه داشته باشید که مواردی مثل میزان سختی مطلب، سطح مخاطبان و اهداف آموزشی ویدیو میتواند در تعیین مدت زمان ویدیوی آموزشی تاثیرگذار باشد. پیشنهاد می‌کنیم اگر محتوایتان به زمانی بیش از 20 دقیقه نیاز دارد آن را به چندین ویدیوی کوتاه تقسیم کنید.
ویدیو باید متمرکز و هدفمند باشد
ویدیوی آموزشی موفق بر یک موضوع خاص و مشخص تمرکز دارد. تجربه نشان داده ویدیوهایی که مطالب بسیار زیاد، متنوع و پراکنده‌ای را آموزش می‌دهند نمی‌توانند موفقیت بالایی در جذب مخاطب داشته باشند.
بنابراین، مطمئن شوید که هر ویدئو یک موضوع آموزشی مشخص دارد و محتوای مطرح شده در ویدیو هم کاملا این هدف آموزشی را پوشش می‌دهد.
مخاطب شناسی کنید
فرقی نمی‌کند که معلم مدرسه باشید و قصد تهیه محتوا برای دروس مدرسه را داشته باشید یا می‌خواهید موضوعی خاص را به مخاطبان عام آموزش دهید؛ در هر صورت باید قبل از تهیه ویدیو، مخاطب خود را کاملا مشخص کنید. مسلما محتوای آموزشی که برای دانش آموزان ابتدایی ساخته می‌شود با محتوایی که برای بزرگسالان ساخته می‌شود متفاوت است. پس قبل از هرچیز از خود بپرسید؛ مخاطبان من از تماشای این ویدیو چه هدفی دارند؟ آن‌ها به دنبال جواب چه سوالاتی هستند؟ در ویدیوی آموزشی چه مواردی باید مطرح شود و مهم‌تر از همه، چه مطالبی نباید وجود داشته باشد؟
چطور ویدیوی آموزشی بسازیم؟
همانطور که در بخش قبل هم گفتیم هر ویدیوی آموزشی باید یک هدف مشخص و واضح داشته باشد. هنگامی که هدفتان از ساخت ویدیو را متوجه شدید لازم است که یک برنامه ریزی دقیق انجام دهید. پس از آن با فراهم کردن تجهیزات مورد نیاز برای ساخت ویدیو می‌توانید کارتان را شروع کنید. البته از همان ابتدا نیازی به خرید تجهیزات گران قیمت مثل دوربین فیلمبرداری نیست و بسیاری از افراد با تولید محتوای آموزشی با موبایل هم می‌توانند موفقیت خوبی در این حوزه کسب کنند.
در ادامه به برخی از مهم‌ترین مراحل تولید ویدیو اشاره می‌کنیم:
جمع آوری اطلاعات
اولین مرحله این است که تا جایی که می‌توانید راجع به موضوع مدنظرتان اطلاعات جمع آوری کنید. هرچقدر منابعتان پربارتر باشد مراحل بعدی سریع‌تر و بهتر پیش خواهند رفت.
سناریونویسی
هیچ چیزی بدتر از مکث‌های طولانی، من من کردن یا فراموش کردن موضوع در یک ویدیو آموزشی نیست. بنابراین مهم نیست مدت زمان ویدیویتان چقدر باشد؛ در هر صورت قبل از ضبط ویدیو به یک سناریو و متن نیاز دارید. بعد از جمع‌بندی محتوا، حتما کل مطالبی که قرار است در ویدیو مطرح کنید را بنویسید و مطمئن شوید سناریوی شما تمام جنبه‌ها و موضوعات مدنظر را پوشش داده باشد. بعد از نوشتن سناریو، لازم است متن سناریو را بارها و بارها بخوانید و تمرین کنید تا موقع ضبط ویدیو بتوانید بدون مکث و مسلط صحبت کنید.
تهیه اسلاید
نمایش اسلایدهایی که حاوی رئوس کلی مطالب و موضوعات کلیدی ویدیو است میتواند باعث تعامل بیشتر و متمرکز شدن مخاطب شود. البته نیازی نیست کل محتوا و مطالب را به صورت اسلاید نمایش دهید؛ کافی است در هر بخش به موضوعات اصلی و نکات مهم اشاره کنید. این روش به ویژه در ویدیوهای آموزشی که به صورت اشتراک گذاری صفحه نمایش و ضبط اسکرین است کاربرد دارد.
ضبط صدا و صفحه نمایش
زمانی که متن ویدیو و اسلایدها آماده شد وقت خواندن سناریو و ضبط صداست. نرم افزارهای مختلفی مثل Camtasia برای ویدیو گرفتن از صفحه نمایش وجود دارند که امکان ضبط صدای همزمان یا اضافه کردن فایل صوتی را نیز به شما می‌دهند. بنابراین به راحتی می‌توانید با موبایل صدایتان را ضبط کنید و بعد فایل آن را به ویدیو اضافه کنید.
ضبط ویدیوی آموزشی
اگر ویدیوی شما نیاز به ضبط ویدیو و مجری دارد باید تجهیزات لازم برای فیلمبرداری را آماده کنید. در بسیاری از موارد، با استفاده از یک موبایل باکیفیت نیز می‌توانید از خودتان ویدیو بگیرید و با خواندن سناریو توضیحات آموزشی موردنظرتان را ارائه کنید. البته هرچقدر تجهیزات شما حرفه‌ای‌تر باشد ویدیوی آموزشی جذاب‌تری نیز خواهید داشت. اما اگر ابتدای راه هستید با موبایل نیز می‌توانید اقدام به ساخت ویدیو بکنید. همچنین به کمک اپلیکیشن‌های ادیت و تدوین ویدیو، محتوای خود را حرفه‌ای‌تر کنید.
انتشار ویدیو و ترفیع محتوا
اهمیت انتخاب پلتفرم مناسب برای انتشار ویدیو اگر به اندازه ساخت ویدیو نباشد کمتر از آن نیز نیست. پیدا کردن پلتفرمی که به راحتی در دسترس باشد و بتوان بدون دغدغه در آن ویدیو منتشر کرد اهمیت بالایی در جذب مخاطب دارد. آپارات بستر مناسبی است که به دلیل سرعت بالا و دسترسی راحت برای انتشار ویدیوهای آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیاری از معلمان و اساتید ویدیوهای آموزشی خود را در کانال آپارات خود منتشر میکنند و لینک آن را با دانش آموزان و دانشجویان خود به اشتراک می‌گذارند.
علاوه بر این، با انتشار ویدیو در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام نیز می‌توانید مخاطبان بیشتری را به تماشای ویدیوی آموزشی خود تشویق کنید.
سخن آخر
ساخت ویدیوی آموزشی یکی از موثرترین و موفق‌ترین روش‌های آموزش در دنیای امروزی است و اکثر افراد ترجیح می‌دهند برای پیدا کردن پرسش‌هایشان یک ویدیوی آموزشی تماشا کنند. ساخت ویدیوی آموزشی آنقدرها هم که به نظر می‌رسد سخت نیست و با رعایت برخی نکات می‌توانید در مورد موضوعات مختلف، ویدیوی آموزشی تولید کنید. امیدواریم مطالعه این مطلب دید خوبی از ساخت محتوای ویدیوی به شما داده باشد و بتوانید به زودی ساخت ویدیو را شروع کنید.
منبع: edutopia.org
