آشنایی با فرهنگ تماشای استریم

به لغت‌نامه‌های شاخص بیندازید، برای کلمه‌ی «فرهنگ» معادل‌های مختلفی همچون ادب، تعلیم، تربیت، دانش و فرهیختگی ذکر شده است. زمانی که از عبارتی مثل «فرهنگ کشور ایران» استفاده می‌کنیم، در واقع به بهترین آداب و مفاهیم علمی و تربیتی و همچنین اصول و قوانین شاخص آن کشور اشاره داریم. با پیروی از همین الگو، عبارت «فرهنگ تماشای استریم» شامل آداب، اصول و قوانینی است که تماشاگر یک استریم باید آن‌ها را رعایت کند. پیش از پرداختن به این موضوع اما بهتر است پاسخ یک سوال دیگر را بدهیم.

چرا مردم استریم تماشا می‌کنند؟

حوزه‌ی استریم به خصوص استریم بازی‌های ویدیویی، حالا به صنعتی بسیار محبوب و پرسود تبدیل شده که میلیون‌ها نفر مخاطب و بیننده دارد. اما این میلیون‌ها نفر چرا استریم می‌بینند؟

پاسخ‌های متعددی برای این سوال وجود دارد که خود می‌تواند یک مطلب کامل را پوشش دهد، اما در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• تماشای بازیکن‌های حرفه‌ای: استریمرهای متعددی وجود دارند که دلیل شهرت و محبوبیت‌شان، مهارت بالا در بازی‌های مختلف است که می‌تواند یک عنوان رقابتی چندنفره، یک اثر با چالش بالا یا بازی ورزشی باشد. یک دسته مخاطب این استریم‌ها هستند، چون از تماشای این سطح از حرفه‌ای بازی کردن لذت می‌برند و در عین حال با دیدن بازی کردن این افراد، سعی می‌کنند تا از آن الگو بگیرند و مهارت خود را هم بهبود بخشند. برخی دیگر هم به دلایل مختلف هرگز نمی‌توانند به آن سطح از مهارت برسند و در نتیجه، این خلاء را با تماشای استریم شخص دیگری پر می‌کنند.

• معیاری برای خرید یا تجربه‌ی یک بازی: دسته‌ی دیگری از مخاطبان هستند که قصد خرید یا تجربه‌ی یک بازی را دارند، اما هنوز در تصمیم نهایی خود دچار تردید هستند. خب چه چیزی بهتر از این که بازی کردن شخص دیگر را به صورت زنده تماشا کنیم و ببینم آن اثر چگونه است. نقد سایت‌های مختلف و ویدیو از گیم‌پلی یک بازی معیارهای خوبی برای اطمینان از کیفیت یک بازی هستند، اما برای برخی، تماشای استریم از آن اثر معیار بهتری است.

• تماشای لحظات مفرح و خنده‌دار: شاید ساده‌ترین دلیلی که یک شخص برای تماشای استریم داشته باشد؛ این‌که از تماشای آن لذت ببرد و حینش خنده‌ای بر لب داشته باشد. استریمرهای متعددی وجود دارند که تمرکز اصلی‌شان روی همین مورد است.. برای مثال کسانی که مشغول «رول پلی» (Role-Play) در بازی‌هایی چون GTA V یا Rust هستند. عناوین کوآپ و چندنفره هم انتخاب بسیار مناسبی برای رقم زدن لحظات خنده‌دار و باحال حین استریم محسوب می‌شوند، چرا که امکان رقم خوردن لحظات غیر قابل پیش‌بینی زیادی وجود دارد.

• نداشتن دسترسی به تجربه‌ی یک بازی: افراد متعددی هستند که به تجربه‌ی یک بازی دسترسی ندارند. حالا یا قیمت آن بازی مورد نظر گران است و قادر نیستند به محض انتشار آن را تهیه کنند یا اصلا کنسول یا کامپیوتری ندارند که امکان اجرای آن بازی را داشته باشد. این دسته به عنوان راه جایگزین، پای استریم‌های آن بازی می‌نشینند.

• کسب اطلاعات و افزایش تخصص: گروهی از استریم‌ها وجود دارند که در کنار تجربه‌ی بازی‌های مختلف، آن‌ها را تحلیل هم می‌کنند یا نکات و ترفندهایی را در قالب آموزش به مخاطب خود ارائه می‌دهند. بخش اول چیزی است که تولیدکنندگان محتوا و همچنین ژورنالیست‌ها هم آن را انجام می‌دهند و دسته‌ی دوم، بیشتر کار همان بازیکن‌های حرفه‌ای است که در دلیل اول به آن‌ها اشاره کردیم. مخاطبان این گونه استریم‌ها به خاطر محتواهای تخصصی و تحلیلی‌ست که پای آن‌ها می‌نشینند. به عنوان مثال، در پلتفرم توییچ دسته‌ای مخصوص پادکست‌ها و برنامه‌های گفتگو وجود دارد که محوریت آن‌ها بحث تخصصی درباره‌ی موضوعات مختلف است.

دلایلی که بالا به آن‌ها اشاره کردیم، به طور خاص به استریم بازی‌های ویدیویی مربوط هستند که تمرکز اصلی اکثر پلتفرم‌های محبوب استریم مثل توییچ، یوتیوب گیمینگ و در داخل کشور آپارات است، اما این پلتفرم‌ها برای استریم محتواهای دیگری مثل پخش رویدادهای مختلف یا اجرای زنده‌ی موسیقی هم کاربرد دارند و بر همین اساس، مخاطب هدف آن‌ها هم متفاوت است. یک دسته‌بندی دیگر به نام Just Chatting هم در پلتفرم‌های استریم رواج دارد که در آن، استریمر بیشتر به تعامل با مخاطبان خود می‌پردازد یا به طور غیرمتمرکز سراغ محتواهای مختلف می‌رود.

وقتی بیننده برای استریمر کابوس می‌شود

هر استریمری بنا به دسته یا دسته‌هایی که در آن‌ها فعالیت دارد، قشر خاصی از مخاطب را جذب می‌کند. متاسفانه مثل هر بستر دیگری در دنیای دیجیتال و به خصوص حوزه‌های سرگرمی مثل سینما یا بازی‌های ویدیویی، دنیای استریم هم درگیر مسائلی چون فضای سمی، رفتارهای زننده و نظرات نامناسب یا تند است و بسیاری از استریمرها به طور روزمره با این قضیه دست و پنجه نرم می‌کنند. باید به این نکته اشاره کرد که نظرات نامناسب، تنها فحاشی و توهین یا تحقیر کردن نمی‌شود و موارد دیگری را هم دربر می‌گیرد. مثلا برای یک استریمر که به طور حرفه‌ای Valorant بازی می‌کند، ترول کردن در چت یا زیر سوال بردن مهارت و هر چیزی که تمرکزش را به هم بریزد، یک رفتار نامناسب به حساب می‌آید.

چنین مواردی همیشه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های استریمرها در سراسر دنیا به حساب می‌آید، چرا که نه تنها می‌تواند تمرکز آن‌ها را به هم بریزد، بلکه در موارد جدی‌تر تاثیر روحی و روانی سنگینی روی استریمر به جا می‌گذارد. بنابراین به عنوان یک بیننده باید همیشه به حرف‌هایی که در چت یک استریم می‌نویسید و استریمر آن‌ها را می‌بیند توجه کنید و رفتار مناسبی داشته باشید. یادتان باشد که استریمر هم مثل شما یک انسان عادی‌ست و نباید انتظار عجیب و غریب از او داشته باشید.

در ادامه به سراغ سه استریمر فعال در توییچ و آپارات رفتیم تا از آن‌ها درباره‌ی مشکلاتی بپرسیم که از طرف کاربرها و بیننده‌ها شامل‌شان شده و با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.

خود استریمرها از رفتارهای نامناسب بیننده‌ها چه می‌گویند؟

«امید صدیق ایمانی» ژورنالیست فعال در حوزه‌ بازی‌های ویدیویی است و دو سالی می‌شود که تمرکز اصلی خود را روی استریم و تولید محتوای ویدیویی گذاشته. امید که با لقب Omid_Lennon در توییچ فعالیت می‌کند، در استریم‌های خود روی بازی‌های تک‌نفره و تمرکز دارد و طرفدار سرسخت بازی‌های استودیوی From Software همچون سری Dark Souls و Bloodborne است. معمولا کسانی که سراغ تجربه‌های تک‌نفره یا داستان‌محور می‌روند، ترجیح می‌دهند تا خودشان بدون هیچ راهنمایی یا کمکی از شخص دیگری آن را تجربه کنند و در آن پیش بروند. لو دادن محتوای داستان هم چیزی‌ست که باب میل هیچکس نیست.

اما امید تا به حال با چنین مواردی برخورد داشته است؛ کسانی که ناگهان در چت داستان بازی مورد نظر را لو می‌دهند و در بهترین حالت، تجربه‌ی آن اثر برای اندک افرادی خراب می‌شود. عده‌ی دیگری هم هستند که پس از گذشت حداقل یک یا دو ساعت از شروع استریم، پای آن نشسته‌اند و از امید می‌خواهند که بگوید تا به حال چه شده است. حال تصور کنید پنج شش بار چنین اتفاقی بیفتد. قطعا او نمی‌تواند هر بار دوباره از اول شروع به توضیح دادن تمام ماجرا بکند. به خصوص اگر حجم توضیحات زیاد باشد. مورد دیگری که برای امید آزاردهنده بوده، پرسیدن سوالاتی‌ست که هیچ ربطی به آن استریم یا موضوعی که آن موقع مطرح است ندارد.

برخی اوقات موقعیت از این هم بدتر می‌شود و کاربر به اسپم کردن و فرستادن چند باره‌ی یک پیام خاص در چت مشغول می‌شود که فضای تعامل با استریمر را به هم می‌ریزد. در بدترین حالت هم قضیه به توهین ختم می‌شود که یکی از معمول‌ترین آزارهایی‌ست که استریمرها با آن روبرو هستند. مورد دیگری که امید در استریم با آن روبرو شده، درخواست تغییر بازی است. به عنوان مخاطب دو نکته را فراموش نکنید؛ اول این‌که تصمیم گیرنده‌ی اصلی درباره محتوای استریم خود استریمر است و دوم، هر استریمی از چند نفر تا چند هزار نفر مخاطب دارد، پس اگر شما از تماشای یک استریم خسته شده‌اید و در خواست تغییر بازی می‌کنید، دلیل نمی‌شود تمام مخاطبان استریم هم همین نظر را داشته باشند. استریمر هم دلیلی برای انتخاب آن بازی داشته و نمی‌تواند ناگهانی آن را تغییر دهد.

مهسا سپاهی که با لقب likethemonat در توییچ استریم می‌کند، بیشتر اوقات به بازی کردن Dota 2 می‌پردازد و در کنارش به سراغ بازی‌های داستانی یا عناوین کوچک می‌رود. او هم مثل امید از مسئله‌ای به اسم Backseat رنج می‌برد. این اصطلاح زمانی کاربرد دارد که بیننده‌ای در چت، مدام به راهنمایی کردن استریمر، لو دادن چگونگی پیشروی در بازی و یا حتی لو دادن بخش از داستان بپردازد. این قضیه حتی هنگام دوتا بازی کردن هم نمود دارد. مثلا مهسا به این قضیه اشاره می‌کند که خیلی اوقات پیش آمده که بیننده‌ها به او بگویند که از آیتم‌های خاصی برای هیرویی که انتخاب کرده استفاده کند یا فلان کار را انجام دهد، در حالی که اصلا این موارد با استایل بازی کردن او جور نیستند. مهسا به این مسئله اشاره می‌کند که هر کسی دانش خود را از دوتا دارد به روش متفاوتی بازی می‌کند و آیتم می‌بندد و این نظر دادن‌های مداوم حین استریم، به نوعی دخالت کردن محسوب می‌شود.

یک مورد دیگر که برای مهسا اذیت‌کننده بوده، صمیمی شدن بیش از حد برخی بیننده‌هاست. طوری که مدام اصرار می‌کنند که با همدیگر سراغ یک بازی آنلاین مثل دوتا بروند. این موضوعی‌ست که افراد زیادی آن را فراموش می‌کنند؛ استریمر با بیننده‌ها صمیمی رفتار می‌کند تا فضای مثبتی برای همه شکل بگیرد، اما به این معنی نیست که حالا شما به او نزدیک شده‌اید و قرار است با هم تعامل بیشتری داشته باشید. برای خود مهسا سوال وجود دارد که آیا این اتفاق به خاطر می‌افتد که شناخته شده یا چون استریمر زن است.

مورد بعدی که مهسا به آن اشاره می‌کند شاید بیشتر تقصیر خود توییچ باشد، اما به هر حال چیزی‌ست که حین استریم برایش دردسر می‌شود. این مورد هم چیزی نیست جز فارسی نوشتن! خب شاید بگویید چرا باید فارسی نوشتن در چت توییچ مشکل باشد؟ نکته این‌جاست که چت توییچ امکان منظم کردن متن به هر زبانی را ندارد. مثلا اگر زبانی از راست به چپ نوشته شود و میان آن عدد، شکلک یا عبارتی به زبان دیگر بیاید، ترتیب نمایش آن به هم می‌ریزد. اینجاست که استریمر در خواندن آن دچار مشکل می‌شود. حال اگر تعداد این پیام‌ها زیاد باشد، کم‌کم روی مخ خواهد رفت. به همین خاطر است که مهسا ترجیح می‌دهد مخاطب‌هایش به صورت فینگلیش در چت تایپ کنند. او می‌گوید که حتی حروف فارسی اندازه‌ای کوچک‌تر از حروف انگلیسی در چت دارند و همین مسئله، چالش بیشتری را حین خواندن‌شان ایجاد می‌کند.

متاسفانه استریمرهای زن، همیشه با چالش‌ها و مشکلاتی روبرو هستند که به جنسیت‌شان مربوط می‌شود. مواردی از قبیل توهین‌های جنسیتی یا تمسخر به خاطر زن بودن یا مثلا «زن رو چه به بازی کردن» و غیره. خوشبختانه مهسا خیلی کم در این موقعیت قرار گرفته که با او شوخی‌های زننده کنند یا به قول خودش او را دست بیندازند، ولی برای همه چنین چیزی یکسان نیست.

مهسا در حین صحبت‌هایش به یک مورد مهم و جالب اشاره می‌کند که یکی از پررنگ‌ترین مشکلات موجود در دنیای استریم است. اصطلاحی در استریم به نام Raid وجود دارد معنی‌اش، هدایت کردن مخاطبان یک استریم توسط استریمر به استریم شخص دیگری است. تصور کنید یک استریمر شخصی را Raid کند که حال و هوای استریم‌هایش به طور کامل با او متفاوت است یا در کامیونیتی او از اصطلاح‌هایی استفاده می‌شود که جایی دیگر کاربردی ندارد، اما مخاطبان پس از Raid شدن همان اصطلاحات را به کار می‌برند. این اتفاق نه تنها جو استریم شخص دوم را خراب می‌کند، بلکه امکان دارد از اصطلاحات نابه‌جایی استفاده شود که آن استریمر را آزرده خاطر کند. نوع بدتری از این کار با نام Hate Raid در دنیای استریم وجود دارد که شخصی به نیت توهین و تخریب روحیه‌ی شخص دیگری، او را Raid می‌کند و کاربرانش (که بسیاری اوقات در واقع بات هستند) پیام‌های توهین‌آمیز و حاوی تمسخر در چت می‌فرستند.

پرهام طاهری که با القاب Parham_Gamer و Parham_Gameplay شناخته می‌شود. از ابتدای سال جاری فعالیت خود را به عنوان استریمر در آپارات شروع کرد و در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین افراد در این پلتفرم محسوب می‌شود. پرهام خیلی اوقات بازی مورد نظر برای استریم را بر اساس نظر مخاطبانش انتخاب می‌کند و برای همین کار نظرسنجی می‌گذارد، اما پیش آمده که برخی افراد با نظر اکثریت مخالف بودند و به جای احترام گذاشتن، شروع به اعتراض بی‌مورد و بر هم زدن جو آرام استریم کرده‌اند.

با وجود جو معمولا آرام و حال خوب استریم‌های پرهام، او هم از اسپم و استفاده از الفاظ توهین‌آمیز در چت در امان نیست. او از یک مورد دیگر هم رنج می‌برد که مهسا هم به آن اشاره کرده بود؛ برخی افراد فکر می‌کنند که استریمر در قبال آن‌ها وظیفه دارد و به صورت دستوری به او پیام می‌دهند، انگار که استریمر حتما باید هر کاری که بیننده می‌گوید را انجام دهد.

امید، مهسا و پرهام، تنها سه نمونه از جامعه‌ی بسیار بزرگ استریمرها چه در ایران و چه در جهان هستند که بسیاری از آن‌ها با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم می‌کنند. توهین، تمسخر، استفاده از عبارات ناشایست و دیگر رفتارهایی که نه تنها استریمر، بلکه دیگر بیننده‌هایی که تنها برای سرگرم شدن، دریافت انرژی مثبت و آگاهی بیشتر پای استریم‌های مختلف می‌نشینند را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

حال یک سوال دیگر مطرح می‌شود.

چگونه می‌توان جلوی این مشکلات را گرفت؟

کلی‌ترین جوابی که به سوال بالا می‌توان داد این است: جا انداختن فرهنگ تماشای استریم. حالا این کار باید چگونه انجام شود؟ بخشی از این مسئولیت متوجه پلتفرم‌هیا استریم و همچنین استریمرها می‌شود. برخی موارد را می‌توان با آموزش و توضیح کافی به قشر بیننده ارائه کرد، اما اشتباه بودن رفتارهایی مثل توهین، تمسخر و فحاشی کاملا واضح است و چیزی نیست که به راحتی با آموزش حل شود.

برای چنین موقعیت‌هایی، پلتفرم‌های استریم مثل توییچ و آپارات باید احتمال وقوع چنین اتفاق‌هایی را با امکانات مختلف تا حد امکان کاهش دهند. هر استریمر یا کسانی که او تعیین کرده و «مادریتور» (Moderator) نام دارند، قادر است تا دسترسی را برای کاربرانش تعیین نماید و در صورت دیدن رفتار مناسب، شخص خاطی را برای مدت موقتی محدود یا برای همیشه او را بن کند. متاسفانه این نیمه‌ی تاریک استریم، بخش تاریک‌تری هم دارد. برخی افراد تنها با نیت ضربه‌ی روانی و بر هم زدن جو به استریم‌های مختلف حمله می‌کنند. این گونه افراد معمولا یا به صورت گروهی یا با استفاده از تعداد زیادی بات، وارد چت استریم‌ها می‌شوند و به طور همزمان فحاشی یا تمسخر می‌کنند. دفاع در مقابل چنین حملاتی حتی از عهده‌ی استریمر هم خارج است و باید پلتفرم اقدامات لازم را در جهت حفظ آرامش و امنیت کاربرانش انجام دهد.

اول سپتامبر ماه یعنی دو هفته‌ی پیش بود که بسیاری از استریمرهای فعال در پلتفرم توییچ، جنبشی را با هشتگ #ADayOffTwitch برگزار کردند و در اعتراض به عدم نظارت توییچ بر موج توهین‌ها و رفتارهای زننده، یک روز کامل در آن استریم نکردند که نتیجه‌اش، کاهش یک میلیون نفری میزان کاربران هم‌زمان فعال در توییچ طی آن روز بود. این اعتراض نشان داد که پلتفرم‌ها باید نقش خود را در جلوگیری از گسترش رفتارهای نامناسب جدی بگیرند و آن را در اولویت خود قرار دهند. همین چند روز پیش بود که توییچ از دو کاربری که مسئول بسیاری از Hate Raid های رخ داده بودند شکایت کرد.

اگر به عنوان بیننده‌ی استریم‌های مختلف این مطلب را خواندید، شخصا امیدوارم که بیشتر با مشکلاتی که شامل حال استریمرهاست آشنا شده باشید و اگر در گذشته رفتار نامناسبی ازتان سر زده، دیگر آن را تکرار نکنید. فراموش نکنید که استریمر هم یک انسان عادی است و نباید انتظار غیر عادی از او داشت. در نهایت هدف چنین افرادی، رقم زدن سرگرمی و اوقات خوش یا ایجاد یک فضا برای گفتگوی درست و رو به جلو است. پس بیاییم رفتاری ضد این موج نداشته باشیم.